Η αναγκαιότητα ή μη της λήψης συμπληρωμάτων αποτελεί ένα αμφιλεγόμενο θέμα. Σύμφωνα με μία μελέτη του 2014 περίπου το 60% των ατόμων με διαβήτη λαμβάνουν ένα συμπλήρωμα διατροφής. Τα συμπληρώματα είναι συμπυκνωμένες πηγές θρεπτικών συστατικών ή άλλων ουσιών και χρησιμοποιούνται με σκοπό την συμπλήρωση της διατροφής.
Πάμε να δούμε πιο αναλυτικά τι δείχνουν οι τελευταίες μελέτες σχετικά με την αναγκαιότητα ή μη της λήψης συμπληρωμάτων σε άτομα με διαβήτη.
Βιταμίνη C – πρόκειται για μια υδατοδιαλυτή αντιοξειδωτική βιταμίνη που συχνά προτείνεται ως συμπλήρωμα για μείωση του οξειδωτικού στρες το οποίο μπορεί να οδηγήσει σε υπεργλυκαιμία αλλά και αντίστροφα. η υπεργλυκαιμία να επιδεινώσει το ήδη αυξημένο οξειδωτικό στρες. Έρευνες έχουν δείξει πως σε άτομα με διαβήτη η χορήγηση της βιταμίνης C για τουλάχιστον ένα μήνα μειώνει την γλυκόζη και την γλυκοζυμιωμένη αιμοσφαιρίνη ενώ δεν φάνηκε να μειώνει τον δείκτη ΗΟΜΑ-ΙR*.
Το φυλλικό οξύ είναι μία άλλη υδατοδυαλιτή βιταμίνη που μειώνει την ομοκυστεΐνη, η οποία σχετίζεται ανεξάρτητα με την ανάπτυξη διαβήτη αλλά και με αυξημένο καρδιαγγειακό κίνδυνο. Όταν χορηγήθηκε το φυλλικό οξύ σε άτομα με διαβήτη, μείωσε την γλυκόζη αίματος και τον δείκτη HOMAR-IR, αλλά δεν βελτίωσε την γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη.
Η βιταμίνη Β12 είναι μία πολύ σημαντική βιταμίνη για τα άτομα με διαβήτη καθώς 30% των ατόμων με διαβήτη έχουν έλλειψη της βιταμίνης και ειδικά τα άτομα τα οποία λαμβάνουν μετφορμίνη καθώς η μετφορμίνη οδηγεί σε αποβολή της Β12 με τρόπο δοσο-εξαρτώμενο. Η έλλειψη της Β12 μπορεί να επιδεινώσει την περιφερική νευροπάθεια σε άτομα με διαβήτη και να αυξήσει και την ομοκυστεΐνη. Σύμφωνα με μετα-ανάλυση του 2022 προτείνεται να χορηγείται Β12 σε όλα τα άτομα που λαμβάνουν μετφορμίνη και έχουν διαβήτη τύπου 2.
Η βιταμίνη Ε είναι μία λυποδιαλυτή βιταμίνη η οποία είναι πολύ μελετημένη στον διαβήτη και γνωστή για την προστασία των β παγκρεατικών ένζυμων. Όταν χορηγήθηκε σε άτομα με διαβήτη δεν επέφερε μείωση της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης αλλά ούτε βελτίωσε το λιπιδαιμικό δείκτη.
Η βιταμίνη D είναι μία πολύ σημαντική λιποδιαλυτή βιταμίνη καθώς επηρεάζει άμεσα την έγχυση ινσουλίνης και μάλιστα τα επίπεδά της συνήθως βρίσκονται χαμηλά στα άτομα με διαβήτη. Όταν χορηγήθηκε σε άτομα με διαβήτη μείωσε την αντίσταση στην ινσουλίνη (δείκτη HOMAR-IR) άλλα όχι την γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη. Σε άτομα όμως με προδιαβήτη τα οποία είχαν ταυτόχρονα ανεπάρκεια της βιταμίνης D, η χορήγηση της βιταμίνης D έδειξε να μειώνει την αντίσταση στην ινσουλίνη και να καθυστερεί την εξέλιξη σε διαβήτη τύπου 2.
To xρώμιο εμπλέκεται στην διαδικασία έκκρισης της ινσουλίνης και βελτιώνει την ευαισθησία. Συνήθως τα άτομα με διαβήτη έχουν χαμηλότερα επίπεδα και ο κίνδυνος ανάπτυξης διαβήτη τύπου 2 αυξάνεται όσο χαμηλότερα είναι τα επίπεδα χρωμίου. Σε άτομα με διαβήτη η χορήγηση χρωμίου μειώνει και την γλυκόζη και την γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη καθώς επίσης και τα τριγλυκερίδια, ενώ αυξάνει την καλή χοληστερίνη. Oφέλη στον γλυκαιμικό έλεγχο έχουμε συνήθως με το πικολινικό και το χλωριούχο χρώμιο ενώ οφέλη στον λιπιδαιμικό έλεγχο φάνηκαν με τη χορήγηση χλωριούχου χρωμίου.
Χαμηλά επίπεδα μαγνησίου σε άτομα χωρίς διαβήτη αυξάνουν την πιθανότητα εμφάνισης διαβήτη. Έρευνες έδειξαν πως όταν χορηγείται μαγνήσιο ο κίνδυνος εμφάνισης μειώνεται. Σε άτομα με διαβήτη και τα οποία έχουν ταυτόχρονα και χαμηλά επίπεδα μαγνησίου, η χορήγηση του μαγνησίου δεν βοήθησε το γλυκαιμικό έλεγχο. Υπήρχε όμως βελτίωση στον λιπιδαιμικό έλεγχο και στην αρτηριακή πίεση σύμφωνα με πρόσφατη μετα-ανάλυση.
Μελέτες δείχνουν ότι σε άτομα χωρίς διαβήτη όταν αυξάνεται η πρόσληψη ψευδαργύρου διατροφικά υπάρχει όφελος, το οποίο όφελος δεν παρατηρήθηκε με την κατανάλωση συμπληρωμάτων. Σε άτομα με διαβήτη η χορήγηση ψευδαργύρου σε μορφή συμπληρώματος βελτιώνει όλους τους δείκτες του γλυκαιμικού ελέγχου (γλυκόζη, ινσουλίνη). Επίσης η πρόσληψη ψευδαργύρου βελτίωσε την ολική χοληστερίνη και στα τριγλυκερίδια.
Είναι σημαντικό εδώ να αναφερθεί πως τα επίπεδα του μαγνησίου και του ψευδαργύρου δεν αντανακλούν τις μετρήσεις στον ορό του αίματος τα ενδοκυττάρια επίπεδα. Έτσι πολλές φορές μπορεί να υπάρχει έλλειψη και αυτό να μην φαίνεται στις αιματολογικές εξετάσεις.
Το άλφα λιποΐκό οξύ δεν έχει φανεί να μειώνει τον γλυκαιμικό έλεγχο ούτε τα λιπίδια, όμως έχει πολύ καλά αποτελέσματα στην διαχείριση του πόνου σε άτομα με διαβήτη και περιφερική νευροπάθεια και έχει πολύ καλά αποτελέσματα και στην διατήρηση του σωματικού βάρους σύμφωνα με μετα-αναλύσεις.
Η κουρκουμίνη έχει φανεί σε μετα-αναλύσεις ότι επιφέρει μείωση όλων των δεικτών του γλυκαιμικού ελέγχου και όλων των δεικτών των λιπιδίων και αύξηση της καλής χοληστερόλης. H κανέλα δεν φαίνεται να μειώνει την γλυκοζυμιωμένη αιμοσφαιρίνη ούτε να βελτιώνει το λιπιδαιμικό προφίλ. Το τζίντζερ σε άτομα με διαβήτη φάνηκε να μειώνει το γλυκαιμικό έλεγχο και την αρτηριακή πίεση ενώ το τζίνσενγκ δεν βελτιώνει τον γλυκαιμικό έλεγχο αλλά φαίνεται να βελτιώνει το λιπιδαιμικό προφίλ, κυρίως αυξάνοντας την καλή χοληστερίνη.
Συμπερασματικά, όσον αφορά τον γλυκαιμικό έλεγχο πολύ καλά αποτελέσματα σε στατιστικά σημαντικό βαθμό από μετα-αναλύσεις έχουν φανεί για το χρώμιο, για τον ψευδάργυρο, για την κουρκουμίνη και το τζίντζερ. Όσον αφορά το σωματικό βάρος πολύ καλά αποτελέσματα έχουν φανεί για το άλφα λιποΐκό οξύ, για την αρτηριακή πίεση θετικά είναι τα αποτελέσματα για το μαγνήσιο και το τζινζερ.Τέλος για το λιπιδαιμικό προφίλ, αν υπάρχει διαταραχή, θετικά αποτελέσματα έχουν φανεί για το χρώμιο τον ψευδάργυρο, το μαγνήσιο, την κουρκουμίνη και το τζίνσενγκ. Μέχρι όμως να φτάσουμε στο σημείο να δώσουμε οδηγίες μένουμε στις οδηγίες που ήδη υπάρχουν οι οποίες μέχρι τώρα δεν μιλάνε για ξεκάθαρες αποδείξεις μεταξύ της λήψης συμπληρωμάτων και τα οφέλη ως προς το βάρος ή την βελτίωση του γλυκαιμικού ελέγχου ειδικά αν δεν υπάρχει υποκείμενη έλλειψη. Εν κατακλείδι και με βάση τις νέες κατευθυντήριες οδηγίες της Ελληνικής Διαβητολογικής Εταιρίας, η χορήγηση βιταμινών, μετάλλων, και ιχνοστοιχείων με βάση τα μέχρι τώρα δεδομένα δεν φαίνεται να μπορεί να ωφελήσει τα άτομα με ΣΔ ή προδιαβήτη που δεν έχουν διαγνωσμένες ελλείψεις και συνεπώς δεν συστήνεται η συστηματική χρήση τους.
*Δείκτης ΗΟΜΑ-ΙR: Δείκτης που χρησιμοποιείται για να μετρήσει την αντίσταση στην ινσουλίνη.
Βιβλιογραφία
Jeffrey S., Samraj P., and Raj B.S., 2021. The role of alpha-lipoic acid supplementation in the prevention of diabetes complications: A comprehensive review of clinical trials. Current Diabetes Reviews. 17 (9).
Μοhammad J.D., Hamid G., Mehran N. and Moein A. 2023. Effects of curcumin/turmeric supplementation on glycaemic indices in adults: A grade-assessed systematic review of randomised controlled trials. Diabetes & Metabolic Syndrome: Clinical Research & Reviews. 17 (10).
S.Mason, Keske M. and Glenn D.W. 2021. Effects of Vitamin C Supplementation on Glycaemic Control aand Cardiovascular Risk Factors in People with Type 2 Diabetes: A GRADE-Assessed Systemic Review and Meta-analysis of Randomised Controlled Trials. Diabetes Care. 44 (2), pp. 618-630
Saeed N., Damoon A-L., et al. 2023. The effects of Vitamin C supplementation on glycaemic control in patients with type 2 diabetes: A systematic review and meta-analysis. Diabetes & Metabolic Syndrome:Clinical Research & Reviews. 17 (8).
Samuel P., Brigitta C.L. and Wismandari W. 2022. The efficacy of Vitamin B12 supplementation for treating vitamin B12 deficiency and peripheral neuropathy in metformin-treated type 2 diabetes mellitus patients: A systematic review. Diabetes & Metabolic Syndrome: Clinical Research & Reviews. 16 (10).
Οmid A, Damoon A-L., Reza B., et al. 2021. Folic acid supplementation Improves Glycaemic control for diabetes prevention and management: A systematic review and dose-response meta-analysis of randomised controlled trials. Nutrients. 13 (7).
Omid A., Fatemeh, N., Mahnaz, R. et al. 2020. Effects of chromium supplementation on glycaemic control in patients with type 2 diabetes: a systematic review and meta-analysis of randomised controlled trials. Pharmacological Research. 161.
Omid A., Mehdi S., Faezeh F. et al.2020. Effects of zinc supplementation on lipid profile in patients with type 2 diabetes mellitus: A systematic review and meta-analysis of randomised controlled trials. Nutrition, Metabolism and Cardiovascular Diseases. 30 (8).
Οmid A., Sajjad M., Sara K. et al. 2022. The effects of oral magnesium supplementation on glycaemic control in patients with type 2 diabetes: a systematic review and dose-response meta-analysis of controlled trials. British Journal of Nutrition. 128 (12).
Qian Z., Xingxing L., Shunlian, F. et al. 2022. Efficacy of cinnamon supplementation on glycolipid metabolism in T2DM diabetes: A meta-analysis and systematic review. Frontiers of Physiology. 13.
Υu Zhang., Huiwen T. et al. 2020. Effects of Vitamin D Supplementation on Prevention of Type 2 Diabetes in Patients with Prediabetes: A systematic review and meta-analysis. Diabetes Care. 43 (7).
Zhuwei H., Jin’an Chen MM., Xinjuan S. et al. 2020. Efficacy of vitamin D supplementation on glycaemic control in type 2 diabetes patients. A meta-analysis of interventional studies. Medicine. 98 (14).